Borkense Baan

 

Historie 

De Borkense Baan dankt zijn naam aan een plaatsje in Duitsland net over de grens bij Winterswijk, nl. Borken. Deze spoorlijn liep vanaf Winterswijk door Kotten naar Gelsenkirchen in het Ruhrgebied en was zo’n 60 km. lang. Weliswaar deden de treinen ook Borken aan, maar het was niet het eindstation.

De spoorlijn werd op 21 juni 1880 geopend. Daar was natuurlijk van alles en nog wat aan vooraf gegaan, voordat het zover was. Reeds in 1870 kwamen de textielfabrikant Jan Willink uit Winterswijk en de grondbezitter J.B. Snellen uit Moordrecht met het plan de spoorlijn van Zutphen naar Winterswijk door te trekken naar het Ruhrgebied. Uiteraard had Willink daar voordeel bij, want hij had steenkool nodig alles energiebron voor het aandrijven van de machines in zijn fabriek. Uiteindelijk was het in 1872 Willink die de Nederlandsch-Westfaalsche Spoorweg Maatschappij (NWS) oprichtte.
Naast de lijn naar Gelsenkirchen werd door de Duitsers bedongen, dat er ook een zijtak van Winterswijk naar Bocholt zou komen.

Zoals gezegd, was het voornamelijk steenkool wat uit het Ruhrgebied per trein ons land binnenkwam. Op de terugweg nam men dan weer hout voor de mijnen, slachtvee e.d. mee. Nog heel lang hebben stoomlocomotieven de wagons getrokken en kon men van verre het zwoegende geluid horen als de locomotief naar het hoogste punt van de lijn, nabij Block Holland, op weg was van Duitsland naar Winterswijk.

In 1882 werd de spoorlijn op Duits grondgebied aangekocht door Pruisen.
Aanvankelijk was er ook personenvervoer en in de jaren 1900-1908 kwam er veel uitbreiding, zoals het vergroten van het rangeerterrein in Winterswijk en het bouwen van enkele wachterswoningen en passeerstations.
De Eerste Wereldoorlog gooide roet in het eten en het goederenverkeer over de grens kwam stil te liggen. Pas in 1922 reed er weer een Duitse trein naar Winterswijk.
Intussen waren in 1917 de beide spoorwegmaatschappijen in Nederland de HYSM en de SS gefuseerd tot de Nederlandsche Spoorwegen ( NS).

 

 
In 1930 werd de NWS opgeheven en werd de Nederlandse Staat eigenaar van de lijn.
Toen in de jaren zestig het aardgas steeds meer de steenkool verdrong, werd het kolenvervoer per trein ook steeds minder. In 1974 reed er dagelijks nog een paar goederentreinen naar Winterswijk, maar dat was in 1979 ook definitief afgelopen.
De rails bleven liggen en een enkeling maakte daar gebruik van om met een zelfgemaakte lorrie overheen te rijden.

 

De reizigerstrein naar Essen in 1903	Block Holland

 

Goederentrein naar Gelsenkirchen rond 1930	Kriegslokomotive met goederentrein rond eind jaren 60

Bij Block Holland 1955 tijdens werkzaamheden aan spoor	Laatste goederentrein op 29 september 1979

                 De Borkense Baan                                               Aan de grens, voorbij Piepers

 

                   Komiezenpad                                          Grenssteen

 

In 1989 werd de lijn van Winterswijk tot aan de grens overgedragen aan de Vereniging Natuurmonumenten en de Stichting Het Gelders Landschap. Voortaan werd het gebied beheerd als natuurgebied. Hier en daar werden rails weggehaald, maar ze bleven grotendeels liggen en zijn momenteel overwoekerd door plantengroei.
 

Bocholtse Baan

Zoals aangehaald werd er naast de baan Winterswijk-Gelsenkirchen ook een zijtak aangelegd van Winterswijk naar Bocholt: bekend als de Bocholtsche Baan.
Deze lijn werd zonder tam-tam op 25 augustus 1880 officieel geopend en ook hier kwam het vervoer door de Eerste Wereldoorlog in 1916 tot stilstand. Pas omstreeks 1923 reden er weer treinen van Duitsland naar Winterswijk, d.w.z. alleen goederentreinen.

In 1931 werd de baan opgeheven, mede door de economische crisis van 1929. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog wilden de Duitsers de baan weer herstellen, maar verder dan zo’n anderhalve kilometer is men niet gekomen.
In 1949 werd de baan door de gemeente Winterswijk aangekocht en werd er een fietspad aangelegd. dat ligt er nog steeds en aanvankelijk hield het vlak voor de grens op, maar later heeft men met een omweg een aansluiting gemaakt op het wegennet in Duitsland.
 

Voor verdere informatie: “Geschiedenis van de Spoorwegen in Winterswijk & Omstreken”, door Arjan Ligtenbarg. Uitgave: Het Museum Winterswijk.
Ook in Rail Magazine no. 225, 226, 227 van dezelfde auteur.